काठमाडौँ । दशैँ विशेष गरी मासुजन्य परिकारहरूमा केन्द्रित हुने भए पनि शाकाहारीहरूका लागि पनि स्वादिष्ट र पौष्टिक परिकारहरू घरमै बनाउन सकिन्छ । शाकाहारी भोजन स्वास्थ्यकर मात्रै नभई यसले दशैँलाई सन्तुलित र पौष्टिक पनि बनाउँछ । आजको लेखमा हामीले १० शाकाहारी परिकारहरूको सूची प्रस्तुत गरेका छौं । जसले दसैंको खानालाई विविधतापूर्ण र स्वादिष्ट बनाउन मद्दत गर्छ ।

१ पनिर बटर मसला
पनिर बटर मसला शाकाहारीहरूको लागि एक क्लासिक परिकार हो, जुन दशैँको विशेष अवसरमा मुख्य डिशको रूपमा पनि प्रस्तुत गर्न सकिन्छ । यस परिकारमा पनिरका टुक्राहरूलाई मसालेदार बटर र टमाटरको ग्रेभीमा पकाइन्छ । यसलाई दाल–भात, पूरि, रोटी लगायतका परिकारहरूसँग उत्कृष्ट तरिकाले खान सकिन्छ । पनिर प्रोटिनको राम्रो स्रोत भएकोले यसले पौष्टिकतामा पनि योगदान दिन्छ ।

२ अलु दम
अलु दम शाकाहारीहरूको लागि परम्परागत तरिकाले बनाइने परिकार हो, जुन दशैंमा विशेष रूपमा मन पराइन्छ । आलुलाई ताछेर नरम भइञ्जेल साइडमा पकाइन्छ र त्यसपछि मसलामा हल्का फ्राई गरिन्छ । यसको लागि प्याज, टमाटर, अदुवा–लसुनको पेस्ट, हरियो खुर्सानी र अन्य मसलाको प्रयोग गरी स्वादिष्ट ग्रेभी तयार पारिन्छ । अलु दमलाई भात, पूरि, वा रोटीको साथमा खान सकिन्छ ।

३ भेज पुलाउ
भेज पुलाउ शाकाहारीहरूको लागि दशैँमा बनाइने उत्कृष्ट परिकार हो । यसमा बासमती चामललाई विभिन्न तरकारी तथा मसलाहरुमा मिसाएर पकाइन्छ । यसले चामललाई स्वादिष्ट र रंगीन बनाउँछ । यसमा गाँजर, हरियो मटर, आलु, बन्दा, काँचो मरिच आदि सामाग्री प्रयोग गर्न सकिन्छ । यो पौष्टिक परिकार हो र यसले भोजनलाई विशेष बनाउँछ ।

४ आलु–पूरी
दशैँको उत्सवमा आलु–पूरी एउटा विशेष परिकार बन्न सक्छ । यो परिकार बनाउन आलुलाई मसलामा राम्रोसँग फ्राई गरिन्छ । आलुलाई जीरा, हल्दी, धनियाँ पाउडर र अन्य मसलामा राम्रोसँग पकाइन्छ र पूरिसँग खाइन्छ । यो परिकारलाई टमाटरको चटनीसँग खानाले अझ विशेष स्वाद प्रदान गर्दछ ।

५ छोला
मसालेदार छोला एक प्रसिद्ध शाकाहारी परिकार हो, जुन दशैँको विशेष अवसरमा विशेष रूपमा बनाइन्छ । यसमा भिजाइएको चनालाई पकाएर प्याज, टमाटर, अदुवा–लसुनको पेस्ट र विभिन्न मसलाहरू मिसाएर तयार पारिन्छ । छोला प्रोटिन र फाइबरको राम्रो स्रोत हो, जसले स्वास्थ्यलाई पनि राम्रो बनाउँछ । यसलाई भात, रोटी, पूरि वा पराठासँग खाँदा उत्कृष्ट हुन्छ ।

६ दही भेले
दही भेले एक लोकप्रिय शाकाहारी परिकार हो, जुन दशैँमा बनाइने रमाइलो स्न्याकको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ । यो परिकार बनाउनको लागि दालको पेस्टलाई गोल आकारमा फ्राइ गरेर भड्का तयार गरिन्छ । तेलमा तारेको भड्कालाई दहीमा भिजाएर माथि जीरा पाउडर, चटनी र थोरै मरिचको छर्का हालेर खान सकिन्छ । यो हल्का परिकार मिठो र ताजगी दिने खालको हुन्छ ।

७ पकोडा
दशैँमा शाकाहरीका लागि पकोडा एक उत्कृष्ट स्न्याक्स हो । परिवार र पाहुनाहरूलाई पकोडा स्न्याक्सको रुपमा भोजन गर्न दिन सकिन्छ । विभिन्न तरकारी जस्तै आलु, गाजर, प्याज, पत्ता गोभी, र हरियो खुर्सानीलाई बेसनमा डुबाएर तेलमा तारेर बनाइन्छ । यी पकोडाहरू चटपटे चटनी वा दहीसँग खाँदा निकै स्वादिष्ट हुन्छन् । यो परिकार चाडपर्वको रमाइलो वातावरणमा राम्रोसँग मिल्छ र यसलाई सजिलै घरमै तयार गर्न सकिन्छ ।

८ भटमास र तामाको अचार
दशैँको भोजनमा अचार विशेष महत्व राख्छ । भटमास र तामाको अचार शाकाहारीहरूको लागि अद्वितीय परिकार हो । भटमासलाई अलिकति तेलमा भुटेर तामासँग मिसाएर स्वादिष्ट अचार तयार गरिन्छ । यसको लागि तोरीको तेल, अदुवा, लसुन, हरियो खुर्सानी, नुन र जिरा जस्ता सामग्री प्रयोग गरिन्छ । यो अचारले दशैंको खानामा छुट्टै स्वाद थप्छ र शाकाहारीहरूको लागि उत्तम हुन्छ ।

९ भेज मम
भेज मम शाकाहारीहरूको लागि निकै लोकप्रिय परिकार हो । यो विशेष गरी काँचो सागसब्जी, पनिर, गाजर, बन्दा, हरियो प्याज, र काँचो अदुवाको मिश्रणले बनाइन्छ । यी सामग्रीलाई राम्रोसँग मसाला मिलाएर पिठोको खोलभित्र भरेर स्टीम गरिन्छ । भेज मम दही वा टमाटरको चटनीसँग खाने गरिन्छ । यो परिकार स्वादिष्ट मात्र होइन, स्वस्थकर पनि छ किनकि यसमा धेरै प्रकारका सागसब्जी समावेश हुन्छन् ।

१० पालुंगोको अचार
दशैँको खानामा अचार अनिवार्य हुन्छ । सागको अचार विशेषतया पालुंगोको पातबाट बनाइन्छ । पालुंगोको पातलाई हल्का भुटेर मसलामा मिलाएर ताजा अचार तयार पारिन्छ । यसमा हरियो खुर्सानी, जिरा, नुन, अदुवा, लसुन, र अलिकति तोरीको तेल हालेर बनाउन सकिन्छ । यो अचारले मुख्य खानालाई थप स्वादिष्ट बनाउँछ र शाकाहारीहरूको लागि उपयुक्त साइड डिशको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

दशैँ जस्तो पर्वमा मासुजन्य परिकारहरू मात्र नभई, शाकाहारी परिकारहरूको विविधता पनि अद्वितीय हुन्छ । माथिका १० शाकाहारी परिकारहरूलाई दशैँको भोजमा समावेश गरेर स्वादिष्ट खानाको अनुभव गर्न सकिन्छ । प्रत्येक परिकारले आफ्नो अनौठो स्वाद, पौष्टिकता, र सन्तुलित भोजन प्रदान गर्छ ।